Diagnoza i terapia dzieci z zaburzeniami rozwoju emocjonalnego i społecznego z metodyką zajęć

Definiowanie i związek między kompetencjami społecznymi i emocjonalnymi, przyjrzenie się poszczególnym okresom rozwoju dziecka uwzględniając rozwój emocjonalny i jego charakterystyczne cechy/przejawy. Analiza narzędzi diagnostycznych i próba samodzielnego przygotowania zajęć terapeutycznych w oparciu o konkretną literaturę przedmiotu, z uwzględnieniem literatury dziecięcej.

Treści – WYKŁAD:

1) Definiowanie i związek między kompetencjami społecznymi i emocjonalnymi, (ss. - 2 godz., sn. – 1 godz.).

2) Przebieg rozwoju społeczno-emocjonalnego w pierwszych latach życia i jego konsekwencje

• Wczesne dzieciństwo (ss. - 2 godz., sn. – 1 godz.),

• Okres przedszkolny (ss. - 2 godz., sn. – 1 godz.).

3) Środowisko dziecka, a jego rozwój społeczno-emocjonalny (ss. - 2 godz., sn. – 1 godz.).

4) Analiza rozwoju indywidualnego dziecka (kształtowanie się autonomii) – ontogeneza (ss. - 2 godz., sn. – 1 godz.).

5) Społeczny charakter środowiska rozwoju (analiza środowiska lokalnego – egzosystem) (ss. - 2 godz., sn. – 1 godz.).

6) Środowisko rodzinne jako kluczowe dla rozwoju dziecka (mikrosystem). Pierwotne doświadczenia emocjonalne – urazy i wstrząsy (ss. - 2 godz., sn. – 1 godz.).

7) Rola i cechy dorosłego, a rozwój społeczno-emocjonalny. Emocje, a wychowanie czyli rodzic sędzia, pojednawczy, pouczający, lękowy, zrezygnowany, wpędzający w poczucie winy (ss. - 2 godz., sn. – 1 godz.).

8) Kompetencje społeczno-emocjonalne, a osiągnięcia edukacyjne (ss. - 2 godz., sn. – 2 godz.).

9) Diagnoza rozwoju społeczno-emocjonalnego dziecka w oparciu o Kwestionariusz Styl adaptacji (K. Piotrowski) (ss. - 2 godz., sn. – 1 godz.).

10) Skala Reakcja na nowość i skala Koncentracji jako narzędzia w diagnozie pedagogicznej (ss. - 2 godz., sn. – 1 godz.).

11) Metody terapii, korekcji i kompensacji zaburzeń rozwojowych w obszarze emocjonalno-społecznym, (ss. - 2 godz., sn. – 2 godz.).

12) Techniki relaksacyjne jako metody pracy w zaburzeniach emocjonalnych (trening Jacobsona, autogenny Schultza, wizualizacja) (ss. - 2 godz., sn. – 2 godz.).

Treści – ĆWICZENIA

(na każde z zagadnień na st. stacjonarnych przewidziano zazwyczaj po 2 godz. i to jest rozpisane, a na st. niestacjonarnych po 1 godz.)

Kształtowanie i znaczenie emocji dla rozwoju społecznego człowieka. Tworzenie scenek sytuacyjnych i analiza najważniejszych emocji dziecka/człowieka w oparciu o opowieści (podania ludowe, baśnie, historyjki):

1) Znam siebie i potrafię nazywać emocje, „Tomcio Paluch“ (podanie ludowe), 2 godz.

2) Impulsywność, „Pies Don Rodriga. (opowiadanie ze zbioru Calila e Dimna, Hiszpania), 2 godz.

3) Gniew. „Słoń i bóg deszczu“ (ludowe podanie masajskie, Afryka), 2 godz.

4) Strach, „Dwóch odważnych krawców“ (opowieść ludowa Jacinto Verdaguer, Hiszpania), 2 godz.

5) Poczucie winy, „Kobieta z kamienia“ (legenda wietnamska), 2 godz.

6) Odporność i radzenie sobie w trudnych sytuacjach, „Eneasz i zburzenie Troi“ (fragment „Eneidy“ Wergiliusza, Starożytny Rzym), 2 godz.

7) Być realistą, „Trzy ryby“ (opowieść ze zbioru „Pańczatantra“, Indie), 2 godz.

8) Odpowiedzialne decyzje, „Przypadek pana Paso“ (Esteve Pujol), 2 godz.

9) Empatia, „Kiść winogron“ (Lew Tołstoj, Rosja), 2 godz.

10) Nieśmiałość, „Cyrano de Bergerac“ ?(Edmond Rostand, Francja, 2 godz.

11) Zemsta, „Zemsta Achillesa“ (fragment „Iliady“ Homera, Starożytna Grecja, 2 godz.

12) Asertywność, „Jedni to robią tak, inni inaczej“ (Esteve Pujol), 2 godz.

13) Wdzięczność i przebaczenie, „Haarlem, wdzieczne miasto (legenda niderlandzka), 2 godz.

Literatura podstawowa:

1) Brazelton T.B., Emocjonalny i fizyczny rozwój twojego dziecka przez pierwsze lata życia: punkty zwrotne. Warszawa 2002.

2) Czub M. (red.), Diagnoza funkcjonowania społeczno-emocjonalnego dziecka w wieku 1,5 do 5,5 lat. Wyd. Instytut Badań Edukacyjnych, Warszawa 2014.

3) Czub M., Matejczuk J., Rozwój społeczno-emocjonalny w pierwszych sześciu latach życia. Perspektywa jednostki, rodziny i społeczeństwa. Wyd. Instytut Badań Edukacyjnych, Warszawa 2015.

4) Goleman D., Inteligencja emocjonalna, Wyd. Media Rodzina, Poznań 2005.

5) Kreul H., Od złości do radości. Jak rozpoznać i okazywać uczucia. Wyd. Jedność Kielce 2018.

6) Oatley K., Jenkins Jennifer M., Zrozumieć emocje, Wyd. PWN, Warszawa 2003.

7) Obuchowska I., Kochać i rozumieć. Jak pomóc swojemu dziecku przeżyć szczęśliwe dzieciństwo, Wyd. Media Rodzina, Poznań 1996.

8) Osińska B.: Trampolina +. Emocje, Wydawnictwo Szkolne PWN 2016.

9) Pujol i Pons E., Bisquerra Alzina R., Wielka księga emocji, Wyd. Jedność, Kielce 2017.

10) Sobkowiak M., Przedszkolak w świecie emocji. Rozwój emocjonalny, Wyd. Oficyna MM, Poznań 2018.

11) Zuili R., Od śmiechu do łez. Jak rozumieć emocje naszych dzieci. Wyd. Jedność, Kielce, 2016.

12) Żyżniewski D. J., Emocje i nastrój. Jak je zrozumieć i kształtować. Wyd. Zwierciadło 2019.

13) Wykłady Strefy Psyche Uniwersytetu Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej w Warszawie dostępne na YouTube oraz Spotify (studenci otrzymują od wykładowcy konkretne linki).

Literatura uzupełniająca:

1) Czub M., Rozwój dziecka. Wczesne dzieciństwo. Wyd. Instytut Badań Edukacyjnych, Warszawa 2014.

2) Eichelberger W., Jak wychowywać szczęśliwe dzieci, Wyd. „Tu”, Warszawa 2000.

3) Faber A., Mazlish E., Wyzwoleni rodzice, wyzwolone dzieci, Wyd. Media Rodzina, Poznań 1999.

4) Gibas J., Święty spokój. Instrukcja obsługi emocji. Wyd. Sensus, Gliwice 2018.

5) Goleman D., Inteligencja społeczna. Wyd. Rebis, Poznań, 2007.

6) Golus A., Dzieciństwo w cieniu rózgi. Historia i oblicza przemocy wobec dzieci. Wyd. Helion, Gliwice 2019.

7) Nordengen K., Mózg rządzi. Twój niezastąpiony narząd. Wyd. Marginesy, Warszawa 2018.

8) Ostby H. i Y., Jak działa pamięć. Wyd. Marginesy, Warszawa 2018.

9) Salovey P., Sluyter D. J. (red.), Rozwój emocjonalny, a inteligencja emocjonalna. Wyd. Rebis, Poznań, 1999.

10) Weston D. Ch., Weston M. S., Co dzień mądrzejsze. 365 gier i zabaw kształtujących charakter, wrażliwość i inteligencję emocjonalną dziecka, Wyd. Pruszyński i S-ka, Warszawa 2002.

Student zna i rozumie:

- w stopniu zaawansowanym wiedzę o rozwoju dziecka (emocjonalnym, społecznym, poznawczym, ruchowym) w aspektach biologicznym, psychologicznym i społecznym - W06,

- uporządkowaną wiedzę na temat grup społecznych, ich klasyfikacji oraz rodzajach więzi społecznych i o rządzących nimi prawidłowościach - W08,

- wiedzę na temat projektowania i prowadzenia badań diagnostycznych w praktyce pedagogicznej uwzględniającą wychowanków i podopiecznych z zaburzeniami rozwojowymi w obszarze emocjonalno-społecznym - W16.

Student potrafi:

-samodzielnie diagnozować oraz zaprojektować strategie działań pedagogicznych, w tym działań profilaktycznych skierowanych do dzieci z zaburzeniami w sferze społecznej i emocjonalnej - U02,

- samodzielnie planować, organizować i prowadzić proces wychowawczy i opiekuńczy dzieci z obniżonym progiem wrażliwości emocjonalnej, bądź z doświadczeniem trudnych emocji w najbliższym środowisku - U03,

- planować i realizować zadania zespołowe wymagające umiejętności efektywnej współpracy w grupie, podziału ról, co pomaga w redefiniowaniu relacji społecznych i emocjonalnych z rówieśnikami - U14.

Student jest gotów do:

-krytycznej oceny poziomu posiadanej wiedzy i umiejętności i ich aktualizowania-K01,

- uznawania znaczenia wiedzy w rozwiązywaniu problemów poznawczych i praktycznych, zasięgania opinii ekspertów – zwłaszcza psychologów - w przypadku trudności z samodzielnym rozwiązaniem problemu dotyczącego relacji społecznych i emocjonalnych dziecka - K02,

- przestrzegania zasad i norm etycznych w podejmowanej działalności pedagogicznej oraz przewidywania skutków konkretnych działań terapeutycznych wobec podopiecznych z różnego rodzaju dysfunkcjami i z różnych środowisk - K06.

Wykład – egzamin pisemny (W06, W08, W16).

Ćwiczenia – obecność, aktywność na zajęciach (dyskusja w oparciu o zadaną literaturę przedmiotu i wykłady Strefy Psyche Uniwersytetu SWPS), przygotowanie konkretnego materiału na zajęcia (U02, U03, U14, K01, K02, K06).