Teoretyczne podstawy wychowania

(1) Wymagania wstępne i dodatkowe:

podstawowa wiedza na temat specyfiki funkcjonowania podstawowych środowisk wychowawczych; umiejętności analizowania prawideł rządzących procesami wychowania; świadomość zmienności współczesnego świata oraz umiejętności dostosowania się do jego wymogów

(2) Treści kształcenia:

WYKŁADY – wymiar godzin: stacjonarne/niestacjonarne

1. Teoria wychowania jako dyscyplina pedagogiczna. Status naukowy teorii wychowania. Geneza i ewolucja teorii wychowania

2 godz/2 godz.

2. Metodologiczna charakterystyka teorii wychowania. Orientacje badawcze w teorii wychowania.

2 godz/1 godz.

3. Socjalizacja. Wpływy społeczne grupy. Socjalizacja pierwotna i wtórna.

2 godz/1 godz.

4. Wychowanie. Pojęcia – znaczenie – dylematy. Wychowanie jako oddziaływanie bezpośrednie lub pośrednie.

2 godz/1 godz.

5. Wychowanie jako interakcja społeczna. Wychowanie urabiające, wyzwalające, przyzwalające.

2 godz/1 godz.

6. Społeczne konteksty w wychowaniu. Rozwój refleksyjności w wychowaniu.

2 godz/1 godz.

7. Socjalizacja a wychowanie. Wychowanie a nauczanie. Edukacja a wychowanie i nauczanie.

2 godz/1 godz.

8. Wychowanie w świetle koncepcji psychologicznych i pedagogicznych.

2 godz/1 godz.

9. Aksjologiczne podstawy wychowania – wartości źródłem wychowania.

2 godz/1 godz.

10. Cele wychowania – kontrowersje wobec celów wychowania

2 godz/1 godz.

11. Struktura procesu wychowania: ideał wychowania, cele, metody i środki wychowania

2 godz/1 godz.

12. Dziedziny wychowania (wychowanie moralne, estetyczne, umysłowe, zdrowotne i fizyczne)

1 godz/1 godz.

13. Idea podmiotowości w refleksji nad wychowaniem

1 godz/1 godz.

14. Proces samowychowania – istota, struktura, właściwości

1 godz/1 godz.

ĆWICZENIA – wymiar godzin: stacjonarne/niestacjonarne

1. Koncepcje środowiska wychowawczego. Środowisko społeczne a środowisko wychowawcze.

2 godz/2 godz.

2. Znaczenie środowiska wychowawczego w procesie rozwoju i wychowania młodego człowieka

2 godz/1 godz.

3. Rodzina jako podstawowe środowisko wychowawcze. Rodzina jako grupa i instytucja społeczna.

2 godz/1 godz.

4. Problemy i zagrożenia rodziny współczesnej. Rodzina funkcjonalna i dysfunkcjonalna

2 godz/1 godz.

5. Szkoła jako ważne środowisko wychowawcze oraz instytucja wspomagająca rozwój.

2 godz/1 godz.

6. Specyfika funkcjonowania szkoły uczenia się i wyrównywania szans edukacyjnych dzieci i młodzieży.

2 godz/1 godz.

7. Ukryty program szkoły oraz jego znaczenie w procesie wychowania i edukacji.

2 godz/1 godz.

8. Znaczenie grupy rówieśniczej w kształtowaniu osobowości młodego pokolenia

2 godz/1 godz.

9. Środki masowej komunikacji w procesie kształtowania osobowości młodego człowieka

2 godz/1 godz.

10. Problemy i trudności wychowawcze, diagnoza, terapia i profilaktyka

2 godz/1 godz.

11. Uczeń ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi w procesie edukacji i wychowania.

2 godz/1 godz.

12. Uczeń zdolny w procesie edukacji i wychowania.

1 godz/1 godz.

13. Rola indywidualności dziecka w procesie wychowania i nauczania

1 godz/1 godz.

14. Nauczyciel wobec edukacyjnych wyzwań współczesnej rzeczywistości

1 godz/2 godz.

(3) Metody dydaktyczne i pomoce naukowe

– Wykłady: wykład konwencjonalny (informacyjny), analityczny, problemowy, dialogowy, wykład konwersatoryjny, wykład syntetyczny, dyskusja dydaktyczna; podręczniki akademickie, monografie naukowe, laptop, projektor, prezentacja multimedialna, film edukacyjny;

– Ćwiczenia: ćwiczenia klasyczne, praca z książką, praca metodami opartymi na obserwacji (oglądowe) oraz metodami samodzielnego dochodzenia do wiedzy: studia przypadków, dyskusje, laptop, projektor, prezentacja multimedialna, film edukacyjny.

LITERATURA PODSTAWOWA:

Górniewicz J., Teoria wychowania – wybrane problemy, Olsztyńska Szkoła Wyższa, Olsztyn 2008 2 godz/1 godz

Kwieciński Z., Śliwerski B. (red.), Pedagogika. Podręcznik akademicki. T.1 i 2, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2003;

Łobocki M., Teoria wychowania w zarysie, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2006;

Łobocki M, Wychowanie moralne w zarysie, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2007;

Milerski B., Śliwerski B. (red.), Pedagogika. Leksykon, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000;

Muszyński H., Zarys teorii wychowania, PWN, Warszawa 1981;

Okoń W. Nowy Słownik Pedagogiczny, Wydawnictwo Akademickie „Żak”, Warszawa 2001;

Okoń W., Wszystko o wychowaniu, Wydawnictwo Akademickie „Żak”, Warszawa 2009;

Petrykowski Piotr, Podstawy teorii wychowania. Wprowadzenie w problematykę, Wyższa Szkoła Humanistyczno-Ekonomiczna we Włocławku, Włocławek 2003;

Śliwerski B., Współczesne teorie i nurty wychowania, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2007;

LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA :

Badora S., Marzec D., Kosmala J., Komunikacja i podmiotowość w relacjach szkolnych, Wydawnictwo WSP, Częstochowa 2001;

Badziukiewicz B., Sałasiński M., Vademecum wychowawcy, Wydawnictwo Akademickie „Żak”, Warszawa 2005;

Banach Cz., Z polską edukacją w XXI wiek. Wyzwania i zadania, Jelenia Góra 2000;

Christopher Cindy J., Nauczyciel – rodzic, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2004;

Denek K., Zimny T. M. (red.), Edukacja jutra, Agencja Promocji Nauki i Kultury MENOS, Częstochowa 2000;

Górniewicz J. (red.), Dylematy współczesnej edukacji, Wydawnictwo Edukacyjne „Akapit”, Toruń 2007;

Kosyrz Z., Osobowość wychowawcy, Wydawnictwo „Pedagogium” Wyższej Szkoły Pedagogiki Resocjalizacyjnej w Warszawie, Warszawa 2005;

Kupisiewicz Cz., Kupisiewicz M. (red.), Słownik pedagogiczny, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009;

Konarzewski K. (red.), Sztuka nauczania. Czynności nauczyciela, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005;

Konarzewski K. (red.), Sztuka nauczania. Szkoła, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005.

Libiszowska – Żółtkowska M., Ostrowska K. (red.), Agresja w szkole. Diagnoza i profilaktyka, „Difin”, Warszawa 2008;

Muchacka B.,Czaja-Chudyba I., Smółka L., Edukacyjne i wychowawcze wyzwania nauczyciela w przedszkolu i szkole podstawowej, WN, Kielce 2012;

Muchacka B., Czaja-Chudyba I., Strategia wspierania strukturyzacji wiedzy dziecka w sytuacjach edukacyjnych, Oficyna Wyd. Impuls, Kraków 2007;

Włodarski Z., Hankała A., Nauczanie i wychowanie jako stymulacja rozwoju człowieka, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2004;

WIEDZA

(„Student zna i rozumie...”)

podstawowe definicje i pojęcia z obszaru teorii wychowania, związki i zależności zachodzące pomiędzy tymi pojęciami; istotę procesu samowychowania (PED2_W01);

podstawowe teorie procesu socjalizacji, wychowania, uczenia się i nauczania; genezę oraz ewolucję teorii wychowania jako dyscypliny pedagogicznej; obszar zainteresowań teorii wychowani; podstawowe pojęcia z obszaru teorii wychowania; aksjologiczne podstawy wychowania (PED2_W03);

elementy struktury procesu wychowania oraz prawidłowości rządzące procesami wychowania; cele, metody, środki i dziedziny wychowania; specyfikę funkcjonowania instytucji opiekuńczo-wychowawczych, profilaktycznych, resocjalizacyjnych, terapeutycznych (PED2_W07 PED2_W08);

problematykę funkcjonowania ucznia ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi w procesie wychowania; podstawowe przejawy indywidualności dziecka w procesie wychowania; rolę indywidualności dziecka w szeroko rozumianych procesach wychowawczo-dydaktycznych; cele, zadania oraz formy realizacji edukacji włączającej w odniesieniu do uczniów przejawiających specjalne potrzeby edukacyjne, w tym uczniów niepełnosprawnych oraz odmiennych kulturowo (PED2_W11 PED2_W20 PED2_W22);

specyfikę funkcjonowania podstawowych środowisk wychowawczych, ze szczególnym uwzględnieniem rodziny, szkoły oraz grupy rówieśniczej; prawidłowości rządzące procesami wychowania i kształcenia oraz specyfikę ich przebiegu w instytucjach i placówkach edukacyjnych; rolę środków masowej komunikacji w procesie kształtowania osobowości dziecka; problemy i trudności wychowawcze (PED2_W12);

rolę nauczyciela-wychowawcy oraz jego kompetencji technicznych i praktyczno-moralnych w determinowaniu efektywności procesu edukacyjnego; istotę oraz rodzaje kompetencji kluczowych w uczeniu się przez całe życie; wyzwania stawiane przed współczesnymi pedagogami (PED2_W26).

UMIEJĘTNOŚCI

(„Student potrafi…”)

dokonać analizy procesów wychowawczych zachodzących w wybranym środowisku oraz placówce wychowawczej; interpretować sytuacje zachodzące wśród uczestników procesów edukacyjno-wychowawczych (PED2_U01);

diagnozować sytuacje zachodzące w podstawowych środowiskach wychowawczych z uwzględnieniem ich uwarunkowań oraz projektować działania nastawione na rozwiązywanie problemów i trudności wychowawczych wychowanków, np. rozwiązywanie sytuacji konfliktowych w grupie rówieśniczej (PED2_U02 PED2_U10);

samodzielnie planować oraz realizować zajęcia o charakterze dydaktycznym, wychowawczym, opiekuńczym oraz terapeutycznym, w tym zajęcia nastawione na kształtowanie wśród wychowanków określonych umiejętności społecznych, np. postawy altruizmu, tolerancji, asertywności, efektywnej komunikacji interpersonalnej; a także poziomu samooceny i poczucia własnej wartości (PED2_U03 PED2_U12);

w sposób ustny oraz pisemny dokonać analizy przemian zachodzących w wychowaniu oraz krytycznie ustosunkować się do zjawisk zachodzących we współczesnych procesach wychowania (PED2_U06);

wyrażać swoje poglądy na temat możliwości oraz skuteczności działań podejmowanych w podstawowych środowiskach wychowawczych, mających na celu kształtowanie określonych umiejętności u wychowanków; dobierać treści i metody procesu wychowania w celu realizacji zaprojektowanej działalności wychowawczej (PED2_U08);

podejmować różne formy doskonalenia zawodowego mające na celu permanentne pogłębianie swojej wiedzy oraz doskonalenie umiejętności i kompetencji społecznych w celu optymalizacji procesu wychowania młodego pokolenia (PED2_U09 PED2_U23);

realizować zajęcia oraz serie zajęć służące rozwijaniu u uczniów kompetencji kluczowych, ze szczególnym uwzględnieniem kompetencji społecznych, kreatywności, krytycznej refleksji oraz umiejętności właściwego reagowania na sytuacje problemowe/konfliktowe oraz rozwiązywania takich sytuacji (PED2_U13);

korzystać z różnorodnych form pracy zespołowej aktywizujących wychowanków; planować oraz realizować takie zajęcia z uwzględnieniem podziału ról oraz kształtowania poczucia odpowiedzialności za powierzone zadania oraz efekty pracy danego zespołu; korzystać z zajęć zabawowych w procesie kształtowania osobowości dzieci w wieku przedszkolnym i w młodszym wieku szkolnym (PED2_U14 PED2_U17);

realizować działania wychowawcze nastawione na wyrównywanie szans edukacyjnych dzieci i młodzieży oparte na dokładnej diagnozie potrzeb, uwzględnianiu roli indywidualności dziecka w procesie wychowania oraz dostosowywaniu wymagań do potrzeb i możliwości ucznia/wychowanka w oparciu o skuteczne i skrupulatne wykorzystywanie informacji (orzeczeń, opinii) uzyskanych od specjalistów, rodziców i opiekunów ucznia/wychowanka (PED2_U11 PED2_U18 PED2_U19).

"KOMPETENCJE SPOŁECZNE

(„Student jest gotów do…”)zaangażowania w obiektywną oceny poziomu swoich kompetencji interpersonalnych oraz kreowanie ścieżki swego dalszego rozwoju w zakresie kształtowania umiejętności wychowawczych; doskonalenia umiejętności konstruktywnego zachowania się w trudnych i konfliktowych sytuacjach, ciągłego dokształcania się zawodowego i rozwoju osobistego, uzupełniania i doskonalenia oraz poszerzania o wymiar interdyscyplinarny nabytej wiedzy i umiejętności, wyznaczania kierunków i własnego rozwoju i kształcenia (PED2_K01);

organizowania oraz realizacji efektywnej współpracy ze wszystkimi uczestnikami procesu edukacyjno-wychowawczego (uczniami, innymi nauczycielami, specjalistami, rodzicami, opiekunami oraz środowiskiem lokalnym) w celu optymalizacji procesu wychowania i socjalizacji wychowanków; szybkiego i profesjonalnego reagowania na pojawiające się sytuacje konfliktowe oraz dbania o właściwą dobra atmosferę w grupie przedszkolnej i klasie szkolnej oraz poza nimi (PED2_K03 PED2_K10 PED2_K11)

ponoszenia pełnej odpowiedzialności za działania podejmowane w obszarze realizacji procesu wychowania dzieci i młodzieży (PED2_K04);

przestrzegania etyki zawodowej w pracy zawodowej nauczyciela, wychowawcy, opiekuna, terapeuty oraz do profesjonalnej, obiektywnej refleksji na temat poziomu własnych kompetencji w tym zakresie; podejmowania działań mających na celu realizację założeń edukacji aksjologicznej, wprowadzanie uczniów/wychowanków w świat wartości, przedstawienie podstawowych założeń wychowania moralnego w znaczeniu opisowym (neutralnym) oraz oceniającym (normatywnym) (PED2_K06 PED2_K13);

poszanowania podmiotowości w procesach edukacji i wychowania młodego pokolenia, bazowania na personalistycznej koncepcji człowieka; budowania relacji opartych na wzajemnym zaufaniu pomiędzy wszystkimi uczestnikami tego procesu (PED2_K09).

"

Ocena końcowa jest średnią ważoną obliczoną wg następujących zasad :

Ow = E x 0,5 + S x 0,3 + P x 0,2

Ow – ocena końcowa wykładu

E – egzamin pisemny: pytania testowe oraz otwarte weryfikujące efekty kształcenia z zakresu wiedzy oraz umiejętności społecznych: waga mająca wpływ na ocenę końcową: 0,5 (PED2_W01; PED2_W03; PED2_W07; PED2_W08; PED2_W11; PED2_W12; PED2_W20; PED2_W22; PED2_W26; PED2_U01; PED2_U06; PED2_U08)

S - esej refleksyjny naukowy podejmujący problematykę realizowaną w trakcie wykładów: waga mająca wpływ na ocenę końcową: 0,3 (PED2_W01; PED2_W03; PED2_W07; PED2_W08; PED2_W11; PED2_W12; PED2_W20; PED2_W22; PED2_W26; PED2_U01; PED2_U06; PED2_U08)

P – postawa na zajęciach – aktywność, obecność, dyskusja dydaktyczna, zaangażowanie edukacyjne, obserwacja pracy studenta: waga mająca wpływ na ocenę końcową: 0,2 (PED2_K01; PED2_K03; PED2_K04; PED2_K06; PED2_K09; PED2_K10; PED2_K11; PED2_K13)

WIEDZA:

Egzamin pisemny - kolokwium zaliczeniowe – pytania weryfikujące wiedzę teoretyczną; esej refleksyjny naukowy,

UMIEJĘTNOŚCI:

Egzamin pisemny - kolokwium zaliczeniowe – pytania problemowe dotyczące umiejętności wykorzystania wiedzy w praktyce edukacyjnej,

KOMPETENCJE SPOŁECZNE:

aktywność, obecność, dyskusja dydaktyczna, informacja zwrotna, kwerenda wybranych treści dotyczących konkretnych zagadnień z zakresu tematycznego przedmiotu zaangażowanie edukacyjne, obserwacja pracy studenta: waga mająca wpływ na ocenę końcową

Oćw= M x 0,5+ P x 0,5

Oćw – ocena końcowa ćwiczeń

M – prezentacja multimedialna: wybrane treści z obszaru teorii wychowania (grupowa realizacja zleconego zadania) – ocena merytoryczna opracowanych treści oraz ocena umiejętności prezentowania tych treści, w tym: przekonywania, animowania dyskusji, uzasadniania własnego stanowiska: waga mająca wpływ na ocenę końcową: 0,5 (PED2_U01; PED2_U02; PED2_U03; PED2_U06; PED2_U08; PED2_U09; PED2_U10; PED2_U11; PED2_U12; PED2_U13; PED2_U14; PED2_U17; PED2_U18; PED2_U19; PED2_U23)

P – postawa na zajęciach: (czynny udział w zajęciach, dyskusja dydaktyczna, zaangażowanie edukacyjne, informacja zwrotna, obecność, kwerenda wybranych treści dotyczących konkretnych zagadnień z zakresu tematycznego przedmiotu ): waga mająca wpływ na ocenę końcową: 0,5 (PED2_K01; PED2_K03; PED2_K04; PED2_K06; PED2_K09; PED2_K10; PED2_K11; PED2_K13)

WIEDZA:

prezentacja multimedialna obejmująca wybrane treści z zakresu problematyki przedmiotu w odniesieniu do treści zawierających się w problematyce przedmiotu /opracowanie oraz ustne zaprezentowanie na zajęciach/ – ocena podłoża teoretycznego prac zaliczeniowych

UMIEJĘTNOŚCI:

prezentacja multimedialna obejmująca wybrane treści z zakresu problematyki przedmiotu opracowanie oraz ustne zaprezentowanie na zajęciach – ocena umiejętności przełożenia wiedzy teoretycznej na realizację zadania praktycznego

KOMPETENCJE SPOŁECZNE:

czynny udział w zajęciach, dyskusja dydaktyczna, zaangażowanie edukacyjne, informacja zwrotna, obecność, kwerenda wybranych treści dotyczących konkretnych zagadnień z zakresu tematycznego przedmiotu

Ocena końcowa za przedmiot ustalana jest według następującej skali:

OKP= Ow x 0,5+ Oćw x 0,5

OKP - Ocena końcowa przedmiotu

Ow - Ocena wykładu

Oćw - Ocena ćwiczeń

Skala ocen:

bardzo dobry (5)

dobry plus (4,5)

dobry (4)

dostateczny plus (3,5)

dostateczny (3)

niedostateczny (2)

Ocena ustalana powinna być na podstawie następującej skali:

Poniżej 55.00 % - ocena 2

55.00 % i więcej - ocena 3

60.00 % i więcej - ocena 3,5

70.00 % i więcej - ocena 4

80.00 % i więcej - ocena 4,5

90.00 % i więcej - ocena 5