Metodyka pracy opiekuńczo- wychowawczej

Zapoznanie studentów z podstawowymi założeniami metodyki pracy opiekuńczo-wychowawczej realizowanej w instytucjach systemu opiekuńczo-wychowawczego i wdrożenie studentów do jej analizy krytycznej wraz z propozycjami nowych rozwiązań. Zajęcia podejmują problematykę zasad, metod, form pracy opiekuńczo-wychowawczej i rozwiązań instytucjonalnych i nieinstytucjonalnych w zakresie opieki i wychowania dzieci trwale lub okresowo pozbawionych opieki rodziny własnej. Celem zajęć jest zapoznanie z procedurami tworzenia zintegrowanego systemu oddziaływań wychowawczych, opiekuńczych, pomocowych, resocjalizacyjnych, profilaktycznych, terapeutycznych – w odniesieniu do wybranego problemu społecznego, przedstawienie najnowszych tendencji teoretycznych tworzenia systemu opieki nad dzieckiem osieroconym oraz w obszarze wspomagania rodziny, osób dorosłych i starszych z uwzględnieniem społeczno-kulturowych i historycznych uwarunkowań tych procesów.

Wymagania wstępne i dodatkowe

wiedza na temat podstawowych założeń funkcjonowania systemu opieki i wychowania nad dzieckiem oraz systemu opieki i wsparcia w odniesieniu do innych grup przejawiających takie potrzeby; umiejętności dostrzegania problemów społecznych oraz ich interpretowania i analizowania; gotowość do niesienia profesjonalnej opieki i pomocy drugiemu człowiekowi

Treści kształcenia

WYKŁADY - wymiar godzin: stacjonarne

1. Przedmiot i podstawowe zadania metodyki pracy opiekuńczo-wychowawczej

2 godz.

2. Twierdzenia i dyrektywy metodyczne odnoszące się do działalności opiekuńczo-wychowawczej. Interdyscyplinarny charakter metodyki pracy opiekuńczo – wychowawczej

2 godz.

3. Ogólne zasady pracy opiekuńczo-wychowawczej: zasada odpowiedzialności, zasad wiary w możliwości wychowanka, zasada zaufania wychowanków do opiekuna, zasada kreowania wysokiej jakości środowiska życia wychowanków, zasada optymalnego stosunku do potrzeb wychowanków, zasada ciągłości i trwałości działań opiekuńczo-wychowawczych

4 godz.

4. Podstawowe metody pracy opiekuńczo-wychowawczej: metody wpływu osobistego, metody wpływu sytuacyjnego, metody wpływu społecznego, metody kierowania samowychowaniem, metody wychowania opiekuńczego, metody izolujące i uodparniające, metody chroniące, metody usuwające niepowodzenia szkolne

4 godz.

5. Klasyczne metody pracy socjalnej oraz ich wykorzystanie w pracy opiekuńczo-wychowawczej: metoda indywidualnego przypadku, metoda pracy grupowej, metoda środowiskowa

4 godz.

6. Społeczna odpowiedzialność opiekunów i wychowawców za losy jednostek potrzebujących pomocy, opieki i szeroko rozumianego wsparcia

2 godz.

7. Współpraca placówki opiekuńczo-wychowawczej w środowisku lokalnym z instytucjami i organizacjami w zakresie opieki nad dziećmi i młodzieżą oraz osobami dorosłymi i starszymi 2 godz.

8. Indywidualizacja oddziaływań opiekuńczo-wychowawczych w placówce opiekuńczo-wychowawczej. Podmiotowość w pracy opiekuńczo-wychowawczej. Etyczne aspekty pracy opiekuńczo-wychowawczej 2 godz.

9. Polski system opieki nad dzieckiem trwale lub okresowo pozbawionym wartościowej rodziny własnej. Systemowość w działalności opiekuńczo – wychowawczej 2 godz.

10. Prawne aspekty systemu opieki na dzieckiem w Polsce. Nowe tendencje w systemie opieki nad dzieckiem w Polsce 1 godz.

ĆWICZENIA - wymiar godzin: stacjonarne/niestacjonarne

1. Dziecko w placówce opiekuńczo – wychowawczej. Poznawanie wychowanków i grupy przez wychowawcę

2 godz.

2. Techniki służące zdobywaniu informacji na temat wychowanków placówki opiekuńczo-wychowawczej.

2 godz.

3. Socjometria i jej znaczenie w zdobywaniu informacji o wychowankach/podopiecznych.

2 godz.

4. Analiza wybranych technik socjometrycznych.

2 godz.

5. Planowanie i ewaluacja pracy opiekuńczo-wychowawczej z uwzględnieniem różnego typu placówek opiekuńczo-wychowawczych

2 godz.

6. Zasady projektowania systemów opiekuńczo-wychowawczych.

2 godz.

7. Metodyczne projektowanie systemu komplementarnych działań opiekuńczo – wychowawczych w wybranej placówce opiekuńczo – wychowawczej oraz w środowisku lokalnym

2 godz.

8. Dokonanie próby ustalenia współpracy wyodrębnionego systemu opiekuńczo – wychowawczego z innymi systemami społecznymi – wybrane przykłady

4 godz.

9. Aktualna strategia lokalnego systemu opieki nad rodziną – struktura i funkcjonowanie

2 godz.

10. Organizowanie czasu wolnego wychowanków

2 godz.

11. Elementy animacji w procesie opiekuńczo-wychowawczym

2 godz.

12. Nauczyciel – wychowawca jako twórca i kreator procesu działalności opiekuńczo – wychowawczej w placówce oraz środowisku wychowawczym

1 godz.

Metody dydaktyczne i pomoce naukowe

– Wykłady: wykład konwencjonalny (informacyjny), analityczny, problemowy, dialogowy, wykład konwersatoryjny, wykład syntetyczny, dyskusja dydaktyczna; podręczniki akademickie, monografie naukowe, laptop, projektor, prezentacja multimedialna, film edukacyjny;

– Ćwiczenia: ćwiczenia klasyczne, praca z książką, praca metodami opartymi na obserwacji (oglądowe) oraz metodami samodzielnego dochodzenia do wiedzy: studia przypadków, sytuacyjne, giełda pomysłów, dyskusje, laptop, projektor, prezentacja multimedialna, film edukacyjny.

LITERATURA PODSTAWOWA

1. Biedroń M., Prokosz M. (red.), Teoretyczne i praktyczne aspekty współczesnej pedagogiki opiekuńczej, Wydawnictwo „Adam Marszałek”, Toruń 2001;

2. Borowski R., Wysocki D., Placówki opiekuńczo – wychowawcze, Wydawnictwo Naukowe „Novum”, Płock 2001;

3. Danilewicz W., Izdebska J., Krzesińska – Żach B. Pomoc dziecku i rodzinie w środowisku lokalnym, Wydawnictwo Uniwersyteckie „Trans Humana”, Białystok 2001;

4. Gajewska G., Elementy pedagogiki opiekuńczej oraz metodyki opieki i wychowania. Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli w Zielonej Górze, Zielona Góra 2001;

5. Gajewska G., Pedagogika opiekuńcza: elementy metodyki, PEKW „Gaja”, Zielona Góra 2006;

6. Gajewska G. Teoretyczno-metodyczne podstawy pracy opiekuńczo-wychowawczej w świetlicy. Scenariusze zajęć wychowawczych, PEKW Gaja, Zielona Góra 2005;

7. Kamińska U., Zarys metodyki pracy opiekuńczo – wychowawczej w rodzinnych i instytucjonalnych formach wychowania, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2002;

8. Badora S., Róg A., Zięba – Kołodziej B. (red.). Pedagogika opiekuńcza. W poszukiwaniu rozwiązań teoretycznych i praktycznych. PWSZ, Tarnobrzeg 2014.

LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA

1. Badora S., Czerderecka B., Marzec D., Rodzina i formy jej wspomagania, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2001;

2. Brągiel J., Badora S. (red.), Formy opieki, wychowania i wsparcia w zreformowanym systemie opieki społecznej, Uniwersytet Opolski, Opole 2005;

3. Jundziłł E., Pawłowska R., (red.), Pedagogika opiekuńcza: przeszłość, teraźniejszość, przyszłość, Harmonia, Gdańsk 2008;

4. Krajewska B., Instytucje wsparcia dziecka i rodziny. Zagadnienia podstawowe. Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2010;

5. Kelm A., Węzłowe problemy pedagogiki opiekuńczej, Wydawnictwo Akademickie „Żak”, Warszawa 2000;

6. Sędzicki M. (red.), Rodzina i dziecko. Wybrane elementy wsparcia, APS, Warszawa 2012;

7. Róg A. (red.), System opieki i pomocy – założenia a rzeczywistość, PWSZ, Tarnobrzeg 2009;

8. Stelmaszuk Z. W. (red.), Zmiany w systemie opieki nad dziećmi i młodzieżą. Perspektywa europejska, Wydawnictwo „Śląsk’, Katowice 2001;

9. Węgierski Z. Opieka nad dzieckiem osieroconym. Wydawnictwo Edukacyjne „Akapit”, Toruń 2006;

10. Wolan T., Placówki resocjalizacyjne w reformowanym systemie profilaktyki, opieki i wychowania w Polsce, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2006.

Zapoznanie studentów z podstawowymi założeniami metodyki pracy opiekuńczo-wychowawczej realizowanej w instytucjach systemu opiekuńczo-wychowawczego i wdrożenie studentów do jej analizy krytycznej wraz z propozycjami nowych rozwiązań. Zajęcia podejmują problematykę zasad, metod, form pracy opiekuńczo-wychowawczej i rozwiązań instytucjonalnych i nieinstytucjonalnych w zakresie opieki i wychowania dzieci trwale lub okresowo pozbawionych opieki rodziny własnej. Celem zajęć jest zapoznanie z procedurami tworzenia zintegrowanego systemu oddziaływań wychowawczych, opiekuńczych, pomocowych– w odniesieniu do wybranego problemu społecznego, przedstawienie najnowszych tendencji teoretycznych tworzenia systemu opieki nad dzieckiem osieroconym oraz w obszarze wspomagania rodziny, osób dorosłych i starszych z uwzględnieniem społeczno-kulturowych i historycznych uwarunkowań tych procesów.

Wymagania wstępne i dodatkowe

wiedza na temat podstawowych założeń funkcjonowania systemu opieki i wychowania nad dzieckiem oraz systemu opieki i wsparcia w odniesieniu do innych grup przejawiających takie potrzeby; umiejętności dostrzegania problemów społecznych oraz ich interpretowania i analizowania; gotowość do niesienia profesjonalnej opieki i pomocy drugiemu człowiekowi

Treści kształcenia

WYKŁADY - wymiar godzin: stacjonarne

1. Przedmiot i podstawowe zadania metodyki pracy opiekuńczo-wychowawczej

2 godz.

2. Twierdzenia i dyrektywy metodyczne odnoszące się do działalności opiekuńczo-wychowawczej. Interdyscyplinarny charakter metodyki pracy opiekuńczo – wychowawczej

2 godz.

3. Ogólne zasady pracy opiekuńczo-wychowawczej: zasada odpowiedzialności, zasad wiary w możliwości wychowanka, zasada zaufania wychowanków do opiekuna, zasada kreowania wysokiej jakości środowiska życia wychowanków, zasada optymalnego stosunku do potrzeb wychowanków, zasada ciągłości i trwałości działań opiekuńczo-wychowawczych

4 godz.

4. Podstawowe metody pracy opiekuńczo-wychowawczej: metody wpływu osobistego, metody wpływu sytuacyjnego, metody wpływu społecznego, metody kierowania samowychowaniem, metody wychowania opiekuńczego, metody izolujące i uodparniające, metody chroniące, metody usuwające niepowodzenia szkolne

4 godz.

5. Klasyczne metody pracy socjalnej oraz ich wykorzystanie w pracy opiekuńczo-wychowawczej: metoda indywidualnego przypadku, metoda pracy grupowej, metoda środowiskowa

4 godz.

6. Społeczna odpowiedzialność opiekunów i wychowawców za losy jednostek potrzebujących pomocy, opieki i szeroko rozumianego wsparcia

2 godz.

7. Współpraca placówki opiekuńczo-wychowawczej w środowisku lokalnym z instytucjami i organizacjami w zakresie opieki nad dziećmi i młodzieżą oraz osobami dorosłymi i starszymi 2 godz.

8. Indywidualizacja oddziaływań opiekuńczo-wychowawczych w placówce opiekuńczo-wychowawczej. Podmiotowość w pracy opiekuńczo-wychowawczej. Etyczne aspekty pracy opiekuńczo-wychowawczej 2 godz.

9. Polski system opieki nad dzieckiem trwale lub okresowo pozbawionym wartościowej rodziny własnej. Systemowość w działalności opiekuńczo – wychowawczej 2 godz.

10. Prawne aspekty systemu opieki na dzieckiem w Polsce. Nowe tendencje w systemie opieki nad dzieckiem w Polsce 1 godz.

ĆWICZENIA - wymiar godzin: stacjonarne/niestacjonarne

1. Dziecko w placówce opiekuńczo – wychowawczej. Poznawanie wychowanków i grupy przez wychowawcę

2 godz.

2. Techniki służące zdobywaniu informacji na temat wychowanków placówki opiekuńczo-wychowawczej.

2 godz.

3. Socjometria i jej znaczenie w zdobywaniu informacji o wychowankach/podopiecznych.

2 godz.

4. Analiza wybranych technik socjometrycznych.

2 godz.

5. Planowanie i ewaluacja pracy opiekuńczo-wychowawczej z uwzględnieniem różnego typu placówek opiekuńczo-wychowawczych

2 godz.

6. Zasady projektowania systemów opiekuńczo-wychowawczych.

2 godz.

7. Metodyczne projektowanie systemu komplementarnych działań opiekuńczo – wychowawczych w wybranej placówce opiekuńczo – wychowawczej oraz w środowisku lokalnym

2 godz.

8. Dokonanie próby ustalenia współpracy wyodrębnionego systemu opiekuńczo – wychowawczego z innymi systemami społecznymi – wybrane przykłady

4 godz.

9. Aktualna strategia lokalnego systemu opieki nad rodziną – struktura i funkcjonowanie

2 godz.

10. Organizowanie czasu wolnego wychowanków

2 godz.

11. Elementy animacji w procesie opiekuńczo-wychowawczym

2 godz.

12. Nauczyciel – wychowawca jako twórca i kreator procesu działalności opiekuńczo – wychowawczej w placówce oraz środowisku wychowawczym

1 godz.

Metody dydaktyczne i pomoce naukowe

– Wykłady: wykład konwencjonalny (informacyjny), analityczny, problemowy, dialogowy, wykład konwersatoryjny, wykład syntetyczny, dyskusja dydaktyczna; podręczniki akademickie, monografie naukowe, laptop, projektor, prezentacja multimedialna, film edukacyjny;

– Ćwiczenia: ćwiczenia klasyczne, praca z książką, praca metodami opartymi na obserwacji (oglądowe) oraz metodami samodzielnego dochodzenia do wiedzy: studia przypadków, sytuacyjne, giełda pomysłów, dyskusje, laptop, projektor, prezentacja multimedialna, film edukacyjny.

LITERATURA PODSTAWOWA

1. Biedroń M., Prokosz M. (red.), Teoretyczne i praktyczne aspekty współczesnej pedagogiki opiekuńczej, Wydawnictwo „Adam Marszałek”, Toruń 2001;

2. Borowski R., Wysocki D., Placówki opiekuńczo – wychowawcze, Wydawnictwo Naukowe „Novum”, Płock 2001;

3. Danilewicz W., Izdebska J., Krzesińska – Żach B. Pomoc dziecku i rodzinie w środowisku lokalnym, Wydawnictwo Uniwersyteckie „Trans Humana”, Białystok 2001;

4. Gajewska G., Elementy pedagogiki opiekuńczej oraz metodyki opieki i wychowania. Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli w Zielonej Górze, Zielona Góra 2001;

5. Gajewska G., Pedagogika opiekuńcza: elementy metodyki, PEKW „Gaja”, Zielona Góra 2006;

6. Gajewska G. Teoretyczno-metodyczne podstawy pracy opiekuńczo-wychowawczej w świetlicy. Scenariusze zajęć wychowawczych, PEKW Gaja, Zielona Góra 2005;

7. Kamińska U., Zarys metodyki pracy opiekuńczo – wychowawczej w rodzinnych i instytucjonalnych formach wychowania, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2002;

8. Badora S., Róg A., Zięba – Kołodziej B. (red.). Pedagogika opiekuńcza. W poszukiwaniu rozwiązań teoretycznych i praktycznych. PWSZ, Tarnobrzeg 2014.

LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA

1. Badora S., Czerderecka B., Marzec D., Rodzina i formy jej wspomagania, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2001;

2. Brągiel J., Badora S. (red.), Formy opieki, wychowania i wsparcia w zreformowanym systemie opieki społecznej, Uniwersytet Opolski, Opole 2005;

3. Jundziłł E., Pawłowska R., (red.), Pedagogika opiekuńcza: przeszłość, teraźniejszość, przyszłość, Harmonia, Gdańsk 2008;

4. Krajewska B., Instytucje wsparcia dziecka i rodziny. Zagadnienia podstawowe. Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2010;

5. Kelm A., Węzłowe problemy pedagogiki opiekuńczej, Wydawnictwo Akademickie „Żak”, Warszawa 2000;

6. Sędzicki M. (red.), Rodzina i dziecko. Wybrane elementy wsparcia, APS, Warszawa 2012;

7. Róg A. (red.), System opieki i pomocy – założenia a rzeczywistość, PWSZ, Tarnobrzeg 2009;

8. Stelmaszuk Z. W. (red.), Zmiany w systemie opieki nad dziećmi i młodzieżą. Perspektywa europejska, Wydawnictwo „Śląsk’, Katowice 2001;

9. Węgierski Z. Opieka nad dzieckiem osieroconym. Wydawnictwo Edukacyjne „Akapit”, Toruń 2006;

10. Wolan T., Placówki resocjalizacyjne w reformowanym systemie profilaktyki, opieki i wychowania w Polsce, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2006.