Psychologia ogólna

Celem zajęć jest zapoznanie studentów z podstawowymi pojęciami, koncepcjami i mechanizmami psychicznego funkcjonowania człowieka. Realizowana tematyka obejmuje podstawy neuropsychologii, procesy poznawcze i przetwarzanie informacji, procesy emocjonalno-motywacyjne człowieka o raz różnice indywidualne dotyczące psychicznego wyposażenia i funkcjonowania jednostki.

(1) Wymagania wstępne i dodatkowe:

Podstawowa wiedza z zakresu szkoły średniej dotycząca budowy i funkcjonowania ludzkiego organizmu.

(2) Treści kształcenia:

1. Psychologia jako nauka o człowieku. Przedmiot, cele i zadania psychologii. Podstawy funkcjonowania centralnego układu nerwowego człowieka. Specyfika budowy i funkcjonowania komórki nerwowej. Sieci neuronalne i przekazywanie informacji w obrębie ich systemu. Neuroprzekaźniki, ich rola oraz efekty zaburzenia ich homeostazy.

2. Budowa i funkcja mózgu. Rola ośrodków korowych i podkorowych w generowaniu i kontroli zachowania oraz przetwarzania informacji. Lateralizacja mózgu i jej konsekwencje. „Mózg przyszłości” – bioniczne kończyny, chipy i wszczepy – między nauką a science fiction.

3. Procesy poznawcze – spostrzeganie. Elementarne wrażenia zmysłowe i ich odbiór. Transdukcja. Absolutne i różnicowe progi percepcji bodźca. Prawo Webera-Fechnera. Prawo Yerkesa-Dodsona. Efekt Zeigarnik. Złudzenia i iluzje.

4. Stres psychologiczny - mechanizmy, przyczyny, objawy i konsekwencje. Wpływ stresu na uczenie się i zapamiętywanie. Epidemia jako czynnik długotrwałego stresu. Profilaktyka i kontrola stresu

5. Dysonans poznawczy i jego wpływ na spostrzeganie, ocenę sytuacji i podejmowanie decyzji.

6. Psychologiczne koncepcje człowieka - podejście psychodynamiczne, Świadomość i nieświadomość. Mechanizmy obronne ego i dysonans poznawczy. Archetypy i symbole w funkcjonowaniu indywidualnym i społecznym jednostki. Transkulturowość wzorców archetypalnych.

7. Procesy poznawcze – pamięć i uczenie się. Zapamiętywanie i zapominanie jako mechanizmy przystosowawcze i podstawy uczenia się. Proces zapamiętywania - wspomaganie i hamowanie. Krzywe Ebbinghausa. Neurologiczne podłoże pamięci. Techniki mnemotechniczne i ich wykorzystanie.

8. Psychologiczne koncepcje człowieka – podejście behawiorystyczne. Uczenie się jako mechanizm gromadzenia informacji o świecie oraz modyfikacji zachowania. Warunkowanie klasyczne i instrumentalne. Uczenie się jako podstawa procesu wychowania.

9. Procesy poznawcze - inteligencja i style poznawcze. Iloraz inteligencji i sposoby jego wyznaczania. Plusy i minusy testów inteligencji. Etyczne i polityczne aspekty problematyki inteligencji. Pojęcie stylu poznawczego.

10. Różnice indywidualne. Temperament i osobowość oraz leżące u ich podstaw mechanizmy neurofizjologiczne. Czynnikowe teorie temperamentu i osobowości na przykładzie wybranych teorii. Użyteczność testów osobowości.

11. Emocje. Klasyfikacja emocji. Fizjologiczne i psychologiczne aspekty emocji. System hipokampa i ciała migdałowatego. Wpływ emocji na funkcjonowanie poznawcze i kontrolę zachowania. Inteligencja emocjonalna. Zaburzenia nastroju i depresja.

12. Motywacja i funkcje procesu motywacyjnego. Klasyfikacja i hierarchia potrzeb człowieka wg A. Maslowa. Pętla nagrody i dopamina – fizjologiczne aspekty procesu motywacyjnego. Techniki perswazyjne.

13. Rola języka i komunikowania się w życiu jednostki i grupy społecznej. Uległa, agresywna i asertywna postawa w komunikacji. Komunikacja „twarzą w twarz” oraz komunikacja wirtualna. Bariery komunikacyjne i techniki ich usuwania. radzenie sobie z krytyką.

(3) Metody dydaktyczne i pomoce naukowe:

-oparte na słowie: wykład konwencjonalny (informacyjny), analityczny, problemowy, dialogowy, wykład konwersatoryjny, dyskusja dydaktyczna, metoda samodzielnego dochodzenia do wiedzy,

-z wykorzystaniem komputera: prezentacja multimedialna, film dydaktyczny, skrypty PDF ,

-oparte na praktycznej działalności: demonstracja, testy preferencji, notatki/recenzje z przeczytanej samodzielnie literatury.

Literatura podstawowa:

1. Knapp M. Hall J.A. Komunikacja niewerbalna w interakcjach międzyludzkich, Wydawnictwo Astrum, Wrocław 1997.

2. Mietzel G., Wprowadzenie do psychologii, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2003.

3. Myers D. G. Psychologia, Wydawnictwo Zysk i Ska, Poznań, 2003.

4. Rathus S.A., Psychologia współczesna, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 2004.

5. Zimbardo P.G., Johnson R.L., McCann V., Psychologia - kluczowe koncepcje. Podstawy psychologii, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2012.

6. Zimbardo P.G., Johnson R.L., McCann V. Psychologia - kluczowe koncepcje. Motywacja i uczenie się, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2013.

7. Zimbardo P.G., Johnson R.L., McCann V. Psychologia - kluczowe koncepcje. Struktura i funkcje świadomości, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2013.

Literatura uzupełniająca:

1. Barret L.H, Jak powstają emocje, CeDeWu sp. z o.o., Warszawa, 2018.

2. Bieńkowska I., Zaburzenia procesów regulacji integracji sensorycznej, Wydawnictwo Scriptum, Kraków 2018

3. Bragdon A.D., Gamon D., Kiedy mózg pracuje inaczej, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2003.

4. Goleman D. Inteligencja emocjonalna, Media Rodzina, Poznań, 2007.

5. Kalat J.W. Biologiczne podstawy psychologii, PWN, Warszawa, 2017.

6. Maslow A., Motywacja i osobowość, PWN, Warszawa, 2009.

7. Robbins Echelman E., Davis M., Mckay M., Jak zwalczyć stres i osiągnąć pełen relaks, Wydawnictwo Helion, Gliwice 2007.

8. Zimbardo P.G., Ruch F.L. Psychologia i życie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2012.

WIEDZA („Student zna i rozumie...”)

1. miejsce psychologii w systemie nauk humanistycznych, w szczególności w obszarze nauk o wychowaniu, cele, zadania oraz metody badań, podstawowe działy psychologii jako nauki (PED1_W02);

2. najważniejsze tradycyjne i współczesne nurty i systemy psychologiczne, rozumie ich historyczne i kulturowe uwarunkowania, wie jak dokonać własnej oceny użyteczności poznanych teorii w procesie wychowania jednostki, koncepcje człowieka w ujęciu psychodynamicznym, behawioralnym, poznawczym i humanistycznym, dostrzega ich wpływ na kształtowanie współczesnych teorii pedagogicznych (PED1_W03);

3. biologiczne uwarunkowania sterujące zachowaniem człowieka - funkcji układu nerwowego, w szczególności budowy, rozwoju i funkcjonowania mózgu (PED1_W06);

4. problematykę dotyczącą procesów poznawczych oraz przetwarzania informacji - spostrzegania, uwagi, pamięci i uczenia się, warunkowania, myślenia, wyobraźni oraz twórczości, mechanizmów funkcjonowania osób z dysfunkcjami w zakresie przetwarzania informacji (dysleksja, upośledzenie umysłowe) oraz konieczność indywidualizacji i dopasowywania metod nauczania, wiedzę z zakresu psychologii emocji i motywacji oraz rozumie najważniejsze pojęcia, definicje i klasyfikacje związane z powyższą problematyką, wiedzę na temat przebiegu procesów emocjonalnych i motywacyjnych oraz czynników warunkujących ich przebieg, wiedzę z zakresu teorii inteligencji człowieka,(PED1_W09);

5. rozumie problemy i zagrożenia związane dokonywaniem diagnozy inteligencji i osobowości dla celów szkolnych, jej użyteczność oraz związek z pracą pedagoga, mechanizmy biologiczne i psychologiczne warunkujące indywidualność jednostki oraz wpływ temperamentu na funkcjonowanie jednostki w grupie, podstawową wiedzę z zakresu psychologii różnic indywidualnych, wybrane koncepcje temperamentu i osobowości, problematykę psychologii stresu, jego wpływu na zdrowie i dobrostan psychiczny jednostki (w szczególności w aspekcie procesu uczenia się) oraz profilaktyki antystresowej, zna podstawowe techniki radzenia sobie z reakcją stresową (PED1_W09);

6. problemy etyczne i moralne dotyczącą nauk humanistycznych i potrafi zająć własne stanowisko odnośnie dopuszczalnego zakresu prowadzenia eksperymentów (PED1_W10);

7. techniki wspierające kontrolę zachowania i komunikacji interpersonalnej, elementy składowe szeroko rozumianego procesu komunikacyjnego, czynniki zakłócające i wspomagające ten proces (PED1_W13).

UMIEJĘTNOŚCI („Student potrafi…”)

-wykorzystać podstawową wiedzę z obszaru psychologii ogólnej do analizowania i interpretowania ludzkiego zachowania, zauważa mechanizmy biologiczne i psychologiczne leżące u podstaw ludzkich reakcji, powiązać swoje obserwacje z wiedzą z zakresu oddziaływań wychowawczych i procesu uczenia się, rozpoznać objawy reakcji stresowej u siebie oraz innych, wskazać na rolę procesów psychologicznych w funkcjonowaniu indywidualnym i społecznym jednostki (PED1_U01);

-krytycznie wypowiadać się w mowie i piśmie na temat wybranych zagadnień psychologicznych (PED1_U06);

-w oparciu o zaleconą literaturę, samodzielnie analizować i rozwiązywać przedstawione problemy dotyczące zagadnień z zakresu problematyki psychologii ogólnej (PED1_U08);

-potrafi posługiwać się podstawową terminologią z zakresu kierunków psychologicznych, psychologii ogólnej oraz neuropsychologii (PED1_U15).

KOMPETENCJE SPOŁECZNE („Student jest gotów do…”)

-systematycznej analizy poziomu swojej wiedzy i umiejętności, dokonywania bieżącej oceny własnych kompetencji i doskonalenia umiejętności w trakcie realizowania działań zawodowych, ciągłego dokształcania się zawodowego i rozwoju osobistego (PED1_K01);

-aktywnego poszukiwania nowych informacji o uwarunkowaniach procesów neuropsychologicznych człowieka, oraz do rewizji i korekty swoich poglądów w kontekście postępującego rozwoju nauk społecznych (PED1_K01);

-podjęcia kształcenia interdyscyplinarnego, uzupełniania wiedzy pedagogicznej o wiedzę z zakresu psychologii, socjologii, etyki, ekonomii i in. w celu kompleksowego zrozumienia uwarunkowań funkcjonowania człowieka w dynamicznie zmieniającym się świecie (PED1_K02);

-świadomego i aktywnego poszanowania praw człowieka i indywidualności jednostki w procesie diagnostycznym oraz podczas powadzenia różnego rodzaju badań naukowych (PED1_K06).

Wiedza:

- egzamin pisemny, 20 zadań, w tym 19 pytań testowych (test jednokrotnego wyboru) (PED1_W02, PED1_W03, PED1_W06, PED1_W09, PED1_W10, PED1_W13)

każda poprawna odpowiedź w 20 pytaniach testowych: 1 pkt;

-3 notatki/recenzje oparte o zaleconą literaturę (0-5 pkt) (PED1_W06, PED1_W09, PED1_W10, PED1_W13)

Umiejętności: - egzamin pisemny – pytania wymagające analizy posiadanej wiedzy i zastosowania jej do analizy, (PED1_U01, PED1_U06, PED1_U08, PED1_U15)

- 3 pisemne, krytyczne notatki/recenzje oparte o zaleconą literaturę, (PED1_U01, PED1_U06, PED1_U08, PED1_U15)

Kompetencje społeczne:

-ocena pracy studenta w trakcie zajęć, obserwacja aktywności podczas dyskusji i próbach wspólnego rozwiązywaniu problemów związanych z tematyką zajęć, zaangażowanie podczas zajęć,

obecność, analiza samodzielnych notatek/recenzji, (PED1_K01, PED1_K02, PED1_K06).

Ocena końcowa przedmiotu jest średnią ważoną według następujących zasad:

Okp = Owx0,7+Oux0,2+Okx0,1

Okp = końcowa ocena przedmiotu,

Ow = ocena zaliczenia pisemnego – 0,7 wagi

Ou = ocena samodzielnie sporządzonych notatek/recenzji – 0,2 wagi

Ks = obecność, zaangażowanie, aktywność na zajęciach, udział w dyskusjach 0,1 wagi

Skala ocen:

bardzo dobry (5)

dobry plus (4,5)

dobry (4)

dostateczny plus (3,5)

dostateczny (3)

niedostateczny (2)

Ocena prac pisemnych ustalana jest na podstawie następującej skali:

Poniżej 55.00 % - ocena 2

55.00 % i więcej - ocena 3

60.00 % i więcej - ocena 3,5

70.00 % i więcej - ocena 4

80.00 % i więcej - ocena 4,5

90.00 % i więcej - ocena 5

KRYTERIA OCENIANIA:

Ocena niedostateczna (2,0) student:

- nie posiada podstawowej wiedzy pozwalającej na rozumienie podstawowych pojęć, koncepcji i mechanizmów psychologicznego funkcjonowania człowieka,

- nie posiada podstawowej wiedzy z zakresu najważniejszych koncepcji psychologicznych człowieka, bazowych pojęć i mechanizmów neuropsychologicznych regulujących zachowanie człowieka,

- nie zna i nie rozumie działania podstawowych funkcji psychicznych człowieka – emocji, motywacji, pamięci i uczenia się, temperamentu i osobowości, inteligencji oraz szeroko rozumianych procesów poznawczych

- nie potrafi posługiwać się podstawowymi ujęciami teoretycznymi w celu analizowania

motywów i wzorów ludzkiego zachowania oraz ich prognozowania ;

- nie umie samodzielnie zdobywać i analizować wiedzy na temat podstawowych mechanizmów psychofizjologicznych regulujących ludzkie zachowanie;

- nie potrafi krytycznie wypowiadać się w mowie i piśmie na temat wybranych zagadnień psychologicznych,

- nie jest gotów do systematycznej analizy poziomu swojej wiedzy i umiejętności,

- nie ma przekonania o konieczności świadomego i aktywnego poszanowania praw człowieka i indywidualności jednostki w procesie diagnostycznym oraz podczas powadzenia różnego rodzaju badań naukowych;

Ocena dostateczna (3,0-3,5) student:

- posiada podstawową wiedzę pozwalającej na rozumienie podstawowych pojęć, koncepcji i mechanizmów psychologicznego funkcjonowania człowieka,

- zna i rozumie w stopniu podstawowym najważniejsze koncepcje psychologiczne człowieka, bazowe pojęcia i mechanizmy neuropsychologiczne regulujące zachowanie człowieka,

- zna i rozumie w stopniu podstawowym działanie najważniejszych funkcji psychicznych człowieka – emocji, motywacji, pamięci i uczenia się, temperamentu i osobowości, inteligencji oraz szeroko rozumianych procesów poznawczych

- potrafi posługiwać się w stopniu podstawowym najważniejszymi ujęciami teoretycznymi w celu analizowania motywów i wzorów ludzkiego zachowania oraz ich prognozowania ;

- umie samodzielnie zdobywać i analizować wiedzy na temat podstawowych mechanizmów psychofizjologicznych regulujących ludzkie zachowanie;

- potrafi krytycznie wypowiadać się w mowie i piśmie na temat wybranych zagadnień psychologicznych,

- jest gotów do systematycznej analizy poziomu swojej wiedzy i umiejętności,

- ma przekonanie o konieczności świadomego i aktywnego poszanowania praw człowieka i indywidualności jednostki w procesie diagnostycznym oraz podczas powadzenia różnego rodzaju badań naukowych;

Ocena dobra (4,0-4,5) student:

- posiada wiedzę pozwalającej na rozumienie podstawowych pojęć, koncepcji i mechanizmów psychologicznego funkcjonowania człowieka,

- zna i rozumie najważniejsze koncepcje psychologiczne człowieka, bazowe pojęcia i mechanizmy neuropsychologiczne regulujące zachowanie człowieka,

- zna i rozumie działanie najważniejszych funkcji psychicznych człowieka – emocji, motywacji, pamięci i uczenia się, temperamentu i osobowości, inteligencji oraz szeroko rozumianych procesów poznawczych,

- potrafi posługiwać się ujęciami teoretycznymi w celu analizowania motywów i wzorów ludzkiego zachowania oraz ich prognozowania,

- umie samodzielnie zdobywać i analizować wiedzę na temat podstawowych mechanizmów psychofizjologicznych regulujących ludzkie zachowanie, korzystając z różnych dostępnych źródeł;

- potrafi krytycznie wypowiadać się w mowie i piśmie na temat wybranych zagadnień psychologicznych,

- jest gotów do systematycznej analizy poziomu swojej wiedzy i umiejętności,

- ma przekonanie o konieczności świadomego i aktywnego poszanowania praw człowieka i indywidualności jednostki w procesie diagnostycznym oraz podczas powadzenia różnego rodzaju badań naukowych,

Ocena bardzo dobra (5,0) student:

- posiada ugruntowaną wiedzę pozwalającej na rozumienie podstawowych pojęć, koncepcji i mechanizmów psychologicznego funkcjonowania człowieka,

- zna i rozumie w stopniu bardzo dobrym, najważniejsze koncepcje psychologiczne człowieka, bazowe pojęcia i mechanizmy neuropsychologiczne regulujące zachowanie człowieka,

- posiada szeroką i ugruntowaną wiedzę dotyczącą działanie najważniejszych funkcji psychicznych człowieka – emocji, motywacji, pamięci i uczenia się, temperamentu i osobowości, inteligencji oraz szeroko rozumianych procesów poznawczych,

- bardzo dobrze potrafi posługiwać się ujęciami teoretycznymi w celu analizowania motywów i wzorów ludzkiego zachowania w rozmaitych kontekstach i uwarunkowaniach oraz ich prognozowania ;

- umie samodzielnie zdobywać i analizować wiedzę na temat podstawowych mechanizmów psychofizjologicznych regulujących ludzkie zachowanie, korzystając z różnych dostępnych źródeł;

- potrafi krytycznie wypowiadać się w mowie i piśmie na temat wybranych zagadnień psychologicznych,

- jest gotów do systematycznej, wieloaspektowej analizy poziomu swojej wiedzy i umiejętności, oraz ich systematycznego, samodzielnego rozwijania,

- ma przekonanie o konieczności świadomego i aktywnego poszanowania praw człowieka i indywidualności jednostki w procesie diagnostycznym oraz podczas powadzenia różnego rodzaju badań naukowych;