Podstawy prawne systemu oświaty w Polsce

Celem przedmiotu jest zapoznanie z podstawowymi ustawami i aktami prawnymi regulującymi funkcjonowanie systemu oświaty w Polsce oraz normującymi wymagania kwalifikacyjne w stosunku do nauczycieli, pracowników placówek doskonalenia nauczycieli i innych pracowników oświaty; kształtowanie świadomości prawnej przyszłych nauczycieli i pedagogów.

Przedmiot obejmuje podstawowe pojęcia prawne i organizacyjne warunkujące funkcjonowanie systemu oświaty. Zawiera również opis struktury systemu oświaty w Polsce i najważniejszych oświatowych aktów normatywnych. Istotną częścią treści programowych jest charakterystyka organów działających w systemie oświaty i sytuacja prawna nauczyciela.

Wymagania wstępne i dodatkowe

Wiedza obejmująca elementarne pojęcia pedagogiczne oraz znajomość specyfiki podstawowych systemów pedagogicznych; umiejętność konstruowania rozbudowanych ustnych i pisemnych uzasadnień na tematy dotyczące różnych zagadnień pedagogicznych; otwartość na ciągłe poszerzanie wiedzy oraz doskonalenie swoich umiejętności i kompetencji społecznych.

Treści kształcenia

1. Podstawowe pojęcia ustawy o systemie oświaty. Miejsce prawa oświatowego w systemie prawa.

2. Struktura i organizacja systemu oświaty. Placówki publiczne i niepubliczne.

3. Wychowanie przedszkolne, obowiązek szkolny i obowiązek nauki.

4. Zarządzanie placówkami oświatowymi. Nadzór pedagogiczny.

5. Status prawny nauczyciela. Obowiązki nauczyciela/ wychowawcy.

6. Wymagania kwalifikacyjne. Ścieżka awansu zawodowego.

7. Kompetencje i rola rady pedagogicznej w placówce oświatowej.

8. Odpowiedzialność etyczna nauczycieli.

9. Edukacja jako podstawowe prawo człowieka.

10. Rola jednostek samorządu terytorialnego w realizacji prawa do nauki.

11. Zarządzanie placówkami publicznymi.

12. Zadania Ministerstwa Edukacji Narodowej w zakresie polityki oświatowej,

13. Rola i zadania dyrektora placówki publicznej. Partycypacja nauczycieli w zarządzaniu szkołą.

14. Zasady udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w placówce oświatowej.

15. Prawo do nauki i specyfika kształcenia i wychowania uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi.

16. Rola szkoły w procesie wyrównywania szans edukacyjnych dzieci i młodzieży.

17. Podstawy prawne procesu współpracy środowiska szkolnego i rodzinnego ucznia.

18. Bezpieczeństwo i higiena pracy w placówce oświatowej.

Metody dydaktyczne i pomoce naukowe

Wykłady: wykład konwencjonalny (informacyjny), analityczny, problemowy, dialogowy, wykład konwersatoryjny, wykład syntetyczny, dyskusja dydaktyczna; podręczniki akademickie, monografie naukowe, laptop, projektor, prezentacja multimedialna, film edukacyjny;

Literatura podstawowa:

1. Balicki A. (2016) Prawo oświatowe. Warszawa: C.H. Beck;

2. Góra E., Mroczkowska R. (2012) Awans zawodowy i zatrudnianie nauczycieli. Wzorcowa dokumentacja z komentarzem, Gdańsk: ODDK;

3. Jankowski D. Szkoła, środowisko, współdziałanie, Wydawnictwo „Adam Marszałek”, Toruń 2001;

4. Komorowski T. (2001) Prawo oświatowe w praktyce: poradnik dla nauczycieli i kadry kierowniczej oświaty, Poznań: Wydawnictwo eMPi2;

5. Kwiatkowski S.M., Gawroński K. (2016), (red.) Prawo oświatowe, Warszawa: Oficyna Wolters Kluwer Polska;

6. Kurzyna - Chmiel D. (2009) Podstawy prawne i organizacyjne oświaty. Prawo oświatowe w zarysie, Warszawa: Wolters Kluwer Polska;

Literatura uzupełniająca:

1. Barański A., Szymańska M.H., Rozwadowska – Skrzeczyńska J. (2018) Karta Nauczyciela. Komentarz, Warszawa: Wolters Kluwer;

2. Bokajło W., Wiktorska – Święcka A. (2008) Edukacja w Polsce wobec wyzwań konkurencyjności Unii Europejskiej. Wrocław: Oficyna Wydawnicza Atut - Wrocławskie Wydawnictwo Oświatowe;

3. Cęcelek G., Specyfika przywództwa edukacyjnego w szkole oraz jej otoczeniu, „Kultura i Wychowanie” 2020/1(17);

4. Ciborski B. (2014) Karta Nauczyciela. Komentarz problemowy, Gdańsk: ODDK;Gawroński K., Zarządzanie placówką oświatową, Warszawa 2008;

5. Kwiatkowski S. M., Madalińska-Michalak J. (red.), Przywództwo edukacyjne w teorii i praktyce, Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2010;

6. Pielachowski J., Organizacja i zarządzanie oświatą i szkoła, Poznań 2002;

7. Pielachowski J., Stryjowski W., Stryjowska J., Kompetencje nauczyciela szkoły współczesnej, Poznań 2007;

8. Pilich M. (2015) Ustawa o systemie oświaty. Komentarz, Warszawa: Wolters Kluwer Polska;

9. Potulicka E., Hildebrandt – Wypych D., Czech – Włodarczyk C. (2013), (red.) Systemy edukacji w krajach europejskich. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls;

10. Pyter M., Balicki A. (2014) Leksykon prawa oświatowego i prawa o szkolnictwie wyższym. 100 podstawowych pojęć, Warszawa: C.H. Beck;

11. Walkiewicz E., Elementy prawa dla nauczycieli, Warszawa 2007;

Wybrane akty prawne:

1. Ustawa o systemie oświaty z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2021 r. poz. 1915 oraz z 2022 r. poz 583, 1116, 1700 i 1730.

2. Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe, Dz. U 2017, poz. 59.

3. Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 roku Karta Nauczyciela Dz. U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674.

4. Ustawa z dnia 27 października 2017 r. o finasowaniu zadań oświatowych (Dz. U. z 2022 r., poz. 2082).

5. Ustawa z dnia 12 kwietnia 2019 r. o opiece zdrowotnej nad uczniami (Dz. U. z 2019 r., poz. 1078).

6. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym (tekst jedn.: Dz.U. z 2020 r., poz. 1309).

7. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (tekst jedn.: Dz.U. z 2020 r., poz. 1280).

8. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 24 sierpnia 2017 r. w sprawie organizowania wczesnego wspomagania rozwoju dzieci (Dz.U. z 2017 r., poz. 1635).

Zakładane efekty

W trakcie zajęć student pozna regulacje prawne, związane z problematyką funkcjonowania przedszkoli, szkoły podstawowej (edukacji wczesnoszkolnej), placówek systemu oświaty; w tym edukacji włączającej. Uświadomi sobie funkcje placówki oświatowej (wychowawczą, dydaktyczną, opiekuńczą i organizacyjną) wobec dzieci/uczniów oraz ich rodziców (prawnych opiekunów) a także roli w środowisku lokalnym. Podczas zajęć zostanie podkreślona sytuacja prawna i potrzeby dzieci/uczniów/wychowanków; w tym bezpieczeństwo jednostek ze SPE.

Podstawowa:

1. Ustawa Prawo oświatowe z dnia 14 grudnia 2016r., poz. 59 z późn. zmianami

Treści/Zagadnienia

1. Funkcjonowanie przedszkola i szkoły jako organizacji; system oświaty w Polsce

2. Podstawy prawa oświatowego; wybrane akty prawne - ogólne i szczegółowe

3. Nauczycielska pragmatyka zawodowa; w tym prawa i obowiązki nauczycieli;

4. Zasady prawa wewnątrzprzedszkolnego i wewnątrzszkolnego; przykłady, analizy, znaczenie dla praktyki pedagogicznej i zawodowej

5. Prawa dziecka i prawa osoby z niepełnosprawnością

6. Zasady bezpieczeństwa dzieci lub uczniów w przedszkolu lub szkole oraz poza nimi (np. podczas spaceru, wycieczki itp.)

7. Zasady udzielania pierwszej pomocy oraz bezpieczeństwa i higieny pracy w

instytucjach edukacyjnych, wychowawczych i opiekuńczych, ze szczególnym uwzględnieniem przedszkola i szkoły podstawowej.

8. Rozpoznawanie sytuacji i zagrożeń w przedszkolu i szkole;

9. Działania zmierzające do rozwoju przedszkola i szkoły oraz

stymulowania poprawy jakości działania tych instytucji.

10. Kadra zatrudniona w przedszkolu/szkole/placówce; zadania, kompetencje; w tym rady pedagogicznej; współpracy z nauczycielami i specjalistami w celu rozwoju swojej profesjonalnej wiedzy

11. Współpraca przedszkola i szkoły ze środowiskiem lokalnym oraz instytucjami zewnętrznymi, np. poradnią psychologiczno-pedagogiczną, policją, strażą pożarną i innymi

12. Bazy danych w zakresie korzystania z przepisów prawa oświatowego oraz interpretacji (dobrych praktyk), (np. ISAP, www MEiN, KO, jst, ZUS, poradni p-p i innych

Podstawowa:

1. Ustawa Prawo oświatowe z dnia 14 grudnia 2016r., poz. 59 z późn. zmianami

2. Ustawa Karta Nauczyciela (wybrane regulacje prawne)

3. Ustawa o systemie oświaty(wybrane regulacje prawne)

4. Ustawa Kodeks pracy(wybrane regulacje prawne)

5. Powszechna Deklaracja Praw Człowieka (1948) ; wybrane fragmenty

6. Konwencja Praw Dziecka (1989) ; wybrane fragmenty

7. Konwencja Praw Osób Niepełnosprawnych (2006) (wybrane regulacje prawne)

8. Janicka –Panek T., Wprowadzenie do dydaktyki bezpieczeństwa i higieny pracy (bhp), Wyd. III zm., Radom 2018

9. Żołyński J. (red.), Kodeks pracy. Komentarz (z suplementem elektronicznym). Warszawa 2021

10. ISAP-Internetowy Serwis Aktów Prawnych

Uzupełniająca:

11. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 lutego 2017 r. w sprawie podstawy programowej (…), Dz. U. z 2017r., poz. 356 (załączniki dot. uczniów ze SPE)

12. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach, Dz. U. z 2017r., poz. 1591

13. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 22 lipca 2022 r. w sprawie wykazu zajęć prowadzonych bezpośrednio z uczniami lub wychowankami albo na ich rzecz przez nauczycieli poradni psychologiczno-pedagogicznych oraz nauczycieli (…), Dz. U. z 2022r., poz. 1610

14. Rozporządzenia ws. bhp w szkołach i placówkach oświatowych; wersja aktualna

15. Rozporządzenia ws. organizacji turystyki i krajoznawstwa (…);wersja aktualna

16. Strony internetowe, np. www CIOP, ZUS, MEiN, Kuratorium Oświaty i inne

17. Czasopisma branżowe, np. Dyrektor Szkoły, Bliżej przedszkola, ATEST i inne

Kryteria i metody realizacji zadań

WIEDZA, UMIEJĘTNOŚCI, KOMPTENCJE SPOŁECZNE

Sprawdzające pytania, zamknięte lub/i otwarte, problemowe; Ocena wystawiona na podstawie poziomu zrozumienia podstaw prawnych, umiejętności analizy i syntezy poszczególnych informacji oraz rozwiązywania problemów, wymagających odniesienia do podstaw prawnych

-Indywidualnie i grupowo realizowane w trakcie semestru zlecone zadanie, opracowanie oraz zaprezentowanie pomysłu rozwiązania/interpretacji z wykorzystaniem przepisów prawa oświatowego; umiejętność korzystania z ISAP (Internetowy Serwis Aktów Prawnych), stron internetowych wybranych instytucji współpracujących z przedszkolem/szkołą

W trakcie zajęć student pozna regulacje prawne, dot. funkcjonowania przedszkoli, szkół podstawowych, średnich, placówek systemu oświaty; w tym edukacji włączającej. Dokona analizy uregulowań formalnych systemu oświaty w Polsce w oparciu o wiedzę z wykładów oraz krytyczne samodzielne studiowanie literatury i przepisów prawa oświatowego (wybrane fragmenty i paragrafy), zarówno w odniesieniu do szkół ogólnodostępnych, jak i integracyjnych oraz specjalnych. Pogłębi wiedzę na temat prawa zewnętrznego oraz wewnętrznego. W wyniku udziału w zajęciach będzie w przyszłości świadomym uczestnikiem rady pedagogicznej w przedszkolu/szkole, będzie rozróżniał kompetencje organu prowadzącego i organu sprawującego nadzór pedagogiczny, zrozumie, na czym polega odpowiedzialność nauczyciela za bezpieczeństwo psychiczne i fizyczne dzieci w placówce oraz poza nią (wycieczki, zajęcia pozaszkolne itp.).

1. Funkcjonowanie przedszkola i szkoły jako organizacji; system oświaty w Polsce i jego współczesne cechy/wyzwania

2. Podstawy prawa oświatowego; wybrane akty prawne - ogólne i szczegółowe

3. Nauczycielska pragmatyka zawodowa; w tym prawa i obowiązki nauczycieli; regulacje prawne i odpowiedzialność zawodowa

4. Zasady prawa wewnątrzprzedszkolnego i wewnątrzszkolnego; przykłady, analizy, znaczenie dla praktyki pedagogicznej i zawodowej, np. Standardy ochrony małoletnich i niepełnoletnich, regulamin pracy i inne

5. Prawa dziecka i prawa osoby z niepełnosprawnością

6. Zasady bezpieczeństwa dzieci lub uczniów w przedszkolu lub szkole oraz poza nimi (np. podczas spaceru, wycieczki itp.)

7. Zasady udzielania pierwszej pomocy (informacyjnie) oraz bezpieczeństwa i higieny pracy w

instytucjach edukacyjnych, wychowawczych i opiekuńczych, ze szczególnym uwzględnieniem przedszkola i szkoły podstawowej

8. Rozpoznawanie sytuacji i zagrożeń we współczesnym przedszkolu i szkole

9. Działania zmierzające do rozwoju przedszkola i szkoły oraz

stymulowania poprawy jakości działania tych instytucji

10. Kadra zatrudniona w przedszkolu/szkole/placówce; zadania, kompetencje; w tym rady pedagogicznej; współpracy z nauczycielami i specjalistami w celu rozwoju swojej profesjonalnej wiedzy

11. Współpraca przedszkola i szkoły ze środowiskiem lokalnym oraz instytucjami zewnętrznymi, np. poradnią psychologiczno-pedagogiczną, policją, strażą pożarną i innymi

12. Bazy danych w zakresie korzystania z przepisów prawa oświatowego oraz interpretacji (dobrych praktyk), (np. ISAP, www MEN, KO, jst, ZUS, poradni p-p i innych

13. Zagadnienia zgłoszone przez studentów a wynikające z obserwacji praktyki pedagogicznej

Podstawowa:

1. ISAP-Internetowy Serwis Aktów Prawnych

2. Janicka –Panek T., Wprowadzenie do dydaktyki bezpieczeństwa i higieny pracy (bhp), Wyd. III zm., Radom 2018

3. Janicka-Panek T., Praca jako kategoria aksjologiczna, etyczna i metodologiczna,[w:] Kształcenie Ustawiczne XXI stulecia. Zbiór artykułów XX Międzynarodowych pedagogiczno-metodycznych czytań pamięci O.P. Rudnickiej, Національна академія педагогічних наук України, Інститут педагогічної освіти і освіти дорослих імені Івана Зязюна, Zbiór 6 (18), Kijów 2023, ss. 30-33

4. Janicka-Panek T., Stokowska-Zagdan E., Pomoc psychologiczno-pedagogiczna udzielana dziecku w przedszkolu i uczniowi w szkole w Polsce; podstawy prawne, ,,ESTETYKA I ETYKA PEDAGOGICZNEJ DZIAŁALNOŚCI”, Kijów 2023, Zbiór 27, ISSN 2226-4051 (Print), ISSN 2616-6631 (Online), ss. 38-54

5. Konwencja Praw Dziecka (1989) ; wybrane fragmenty

6. Konwencja Praw Osób Niepełnosprawnych (2006) (wybrane fragmenty)

7. Ustawa Prawo oświatowe z dnia 14 grudnia 2016r., poz. 59 z późn. zmianami

8. Ustawa Karta Nauczyciela (wybrane regulacje prawne)

9. Ustawa o systemie oświaty (wybrane regulacje prawne)

10. Ustawa Kodeks pracy(wybrane regulacje prawne)

11. Powszechna Deklaracja Praw Człowieka (1948) ; wybrane fragmenty

Uzupełniająca:

1. Janicka –Panek T., Obowiązki dyrektora w zakresie monitorowania podstawy programowej. ,,Monitor Prawny Dyrektora”, 2014/10 (118)

2. Janicka –Panek T., Monitorowanie podstawy programowej. Obowiązki dyrektora. ,,PRZEDSZKOLE. MIESIĘCZNIK DYREKTORA”,2017/2 (93)

3. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 lutego 2017 r. w sprawie podstawy programowej (…), Dz. U. z 2017r., poz. 356 (zał. 1, z zał. 2-edukacja wczesnoszkolna)

4. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach, Dz. U. z 2017r., poz. 1591

5. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 22 lipca 2022 r. w sprawie wykazu zajęć prowadzonych bezpośrednio z uczniami lub wychowankami albo na ich rzecz przez nauczycieli poradni psychologiczno-pedagogicznych oraz nauczycieli (…), Dz. U. z 2022r., poz. 1610

6. Rozporządzenia ws. bhp w szkołach i placówkach oświatowych; wersja aktualna

7. Rozporządzenia ws. organizacji turystyki i krajoznawstwa (…);wersja aktualna

8. Strony internetowe, np. www CIOP, ZUS, MEN, Kuratorium Oświaty, jst i inne

9. Czasopisma branżowe, np. Dyrektor Szkoły, Bliżej Przedszkola, ATEST i inne (wybrane artykuły lub ich fragmenty)

Przewiduje się samodzielne studiowanie przez studentów wybranych przepisów prawa oświatowego, np. w zakresie ustroju szkolnego Prawo oświatowe lub pomocy psychologiczno-pedagogicznej oraz dzielenie się wiedzą z Grupą.