Diagnoza i terapia pedagogiczna dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi

Celem przedmiotu jest wyposażenie studenta w wiedzę, umiejętności i kompetencje w zakresie prowadzenia diagnozy dzieci (uczniów) ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi oraz wdrożenia prawidłowych działań terapeutycznych w obszaru terapii pedagogicznej.

Definicja specjalnych potrzeb edukacyjnych i terapii pedagogicznej.

2. Omówienie celów, zadań, roli terapii pedagogicznej. Rodzaje zajęć prowadzone w ramach terapii pedagogicznej w placówkach oświatowych.

3. Rodzaje niepełnosprawności intelektualnych i ich charakterystyka.

4. Płodowy Zespół Alkoholowy – charakterystyka dzieci z FASd.

5. Charakterystyczne cechy dziecka z afasją i innymi uszkodzeniami mózgu.

6. Cechy dzieci z uszkodzeniami zmysłów, zaburzeniami integracji sensorycznej.

7. Deficyty uwagi, ADHD, dysleksja, dysgrafia, dysortografia, dyskalkulia – charakterystyka dzieci i ich zachowań.

8. Metody diagnozowania dziecka ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi i problemy w postawieniu trafnej diagnozy.

9. Wyrównywanie szans edukacyjnych. Szkoły specjalne i integracyjne a szkoły publiczne.

10. Nauczanie włączające oraz sposoby organizacji pracy z dziećmi ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi.

11. Specjalne potrzeby edukacyjne dzieci zdolnych i ich diagnoza.

12. Prezentacja studium przypadku (diagnoza, plan terapii, przykładowe ćwiczenia opisane w konspekcie).

Literatura podstawowa:

1. Borkowska A., Zrozumieć świat ucznia z zespołem Aspergera, Harmonia, 2010

2. Cytowska B., Winczura B., Dziecko z zaburzeniami w rozwoju, Impuls, Kraków 2006

3. Cytowska B.,Winczura B., Wczesna interwencja i wspomaganie rozwoju małego dziecka, Impuls, Kraków 2014

4. Minczakiewicz E., Jak krok po kroku wprowadzać dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych w świat zabawy i nauki, Impuls, Kraków 2010

Literatura uzupełniająca:

1. Baueris H., Wagenmann C., Pomóż dziecku w nauce przez ćwiczenia ruchowe, JK, Łódź 2007

2. Danielewicz T., Hanter E., Terapia uspokajająca i rozwijająca dla dzieci, Jedność, Kielce 2010

3. Dzionek M., Gmosińska M., Kinezjologia edukacyjna, Impuls, Kraków 2010

4. Notbohm E., 10 rzeczy, o których chciałoby Ci powiedzieć dziecko z autyzmem, Wyd. Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2017

Tomkiewicz-Bętkowska A., ABC pedagoga specjalnego. Razem łatwiej. Nowe doświadczenia, Impuls, Kraków 2015

Zakładane efekty

W zakresie wiedzy:

W wyniku pracy własnej oraz zajęć student opanuje uporządkowaną i pogłębioną wiedzę z zakresu prawidłowości rozwojowych jednostek w różnym wieku oraz podstaw kształcenia, wychowania i opieki.

W zakresie umiejętności:

Student samodzielnie i pod kierunkiem prowadzącej analizuje literaturę i wyszukuje informacje potrzebne do projektowania własnych działań z zakresu diagnozy pedagogicznej i edukacji włączającej.

W zakresie kompetencji społecznych:

Student ma świadomość poziomu swojej wiedzy i umiejętności wychowawczo-opiekuńczych i terapeutycznych, rozumie potrzebę kształcenia ustawicznego i rozwoju osobistego, dostrzega potrzebę współpracy w grupie oraz samokształcenia.

Treści/Zagadnienia

1. Pojęcie diagnozy oraz terapii pedagogicznej; ich znaczenie na gruncie pedagogiki; w tym pedagogiki specjalnej oraz jej główne komponenty: zasady, treści, cele, metody, formy i narzędzia diagnozowania, planowanie procesu diagnostycznego oraz terapeutycznego.

2. Zasady organizacji procesu diagnostycznego oraz terapeutycznego (na wybranych przykładach diagnoza środowiska rodzinnego, diagnoza potrzeb dziecka, diagnoza gotowości szkolnej, diagnoza i wspomaganie rozwoju ruchowego, rysunek dziecka jako sposób diagnozy i inne)

3. Podmioty realizujące zadania z zakresu diagnostyki i terapii pedagogicznej w instytucjach oświatowych i pozaszkolnych; w tym rola poradni psychologiczno-pedagogicznych i innych instytucji

4. Znaczenie diagnozy oraz terapii w organizacji i udzielaniu pomocy psychologiczno-pedagogicznej w przedszkolu/szkole podstawowej (klasach I-III)/rodzinie/środowisku

5. Zadania diagnostyczne oraz terapeutyczne a praca zawodowa specjalistów z zakresu pomocy psychologiczno-pedagogicznej oraz edukacji włączającej; warsztat pracy wybranych specjalistów, analiza wybranych dokumentów, rodzaje dokumentacji i inne zagadnienia

6. Diagnoza w ujęciu wertykalnym i horyzontalnym; kryteria doboru metod i narzędzi oceny funkcjonowania edukacyjnego, fizycznego, psychicznego i społecznego dzieci i uczniów oraz czynników środowiskowych wpływających na to funkcjonowanie; etyka zawodowa diagnosty, sposoby opracowywania wyników diagnozy, wnioski i rekomendacje

7. Wyniki diagnozy a organizacja procesu terapeutycznego

8. Zagadnienia zgłoszone przez studentów w ramach konsultacji indywidualnych, grupowych lub zbiorowych

Podstrawowa

1. Inglot-Kulas J., Proces diagnozowania potrzeb rozwojowych i poziomu osiągnięć uczniów kluczem do sprzyjającego i wspierającego środowiska, [w:] J. Szempruch, J. Smyła, J. Miko-Giedyk (red.), Wyzwania, dylematy i perspektywy edukacyjne. Konteksty zmian, Wyd. Kieleckie Towarzystwo Naukowe, Kielce 2021, s. 315-3221.

2.Janicka-Panek T., Znaczenie diagnozy przedszkolnej w pracy pedagogicznej nauczyciela, [w:]Estetyka i Etyka pedagogicznej działalności, Zbiór Naukowych Prac, Zeszyt 19, 2019, Naukowa Akademia Pedagogicznych Nauk Ukrainy, Instytut Pedagogicznej Oświaty i Oświaty Dorosłych NAPN Ukrainy, Narodowy Pedagogiczny Uniwersytet w Połtawie, ss. 9-19

3.Janicka-Panek T., Kompetencje kluczowe jako zadanie i cel kształcenia – szanse, możliwości

i zagrożenia w kontekście niepełnosprawności wychowanka, [w:] SZKOŁA – NAUCZYCIEL – UCZEŃ w przestrzeni edukacyjnej, M. Przybysz-Zaremba, J. Stepaniuk, A. Szczygieł (red.), Difin SA, Warszawa 2020

4. Marek E., Łuczak J. (red.), Diagnoza i terapia pedagogiczna w edukacji dziecka, Wyd. UJK Filia w Piotrkowie Trybunalskim, Piotrków Trybunalski 2010 (wybrane artykuły)

5. Skorek M. (red.), Terapia pedagogiczna. Wybrane zagadnienia. T. 1 i 2, IMPULS, Kraków 2015 (wybrane rozdziały)

7.Janicka-Panek T., <<Równaj w górę>> czyli jak indywidualizować pracę pedagogiczną…; Program nauczania, Wyd. Nowa Era, Warszawa 2009

Uzupełniająca:

1 Wysocka E., Diagnostyka pedagogiczna. Nowe obszary i rozwiązania. Impuls, Kraków 2013 (wybrane fragmenty)

2 Podstawa programowa, Dz. U. z 2017r., poz. 356 (wybrane załączniki)

3 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach, Dz. U. z 2017r., poz. 1591

4 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 24 sierpnia 2017 r. w sprawie organizowania wczesnego wspomagania rozwoju dzieci, Dz. U. z 2017r., poz. 1635

5 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym, Dz. U. z 2017r., poz. 1578

6 Czasopisma: BLIŻEJ PRZEDSZKOLA, ŻYCIE SZKOŁY, WYCHOWAWCA i inne.

WIEDZA i UMIEJĘTNOŚCI:

 realizacja ćwiczeń, np. diagnoza dziecka z wybranym zaburzeniem (rodzajem potrzeb specjalnych) bądź omówienie udostępnionych wyników diagnozy (WOPFU, orzeczenie, opinia lub inne), projektowanie procesu terapeutycznego - dostosowanie ćwiczeń/sposobów wspomagania do wyników diagnozy formalnej (orzeczenie p p-p lub opinia) lub nieformalnej ( z nominacji nauczycielskiej), karta pracy do udostępnionego tekstu o charakterze naukowym; prezentacja wyników na forum grupy; dyskusja w grupie, umiejętność argumentowania swojego stanowiska połączona z odwołaniem się do literatury merytoryczno-metodycznej oraz z wykorzystaniem TIK

KOMPETENCJE SPOŁECZNE:

 aktywność, obecność, współpraca w grupach, dyskusja dydaktyczna, informacja zwrotna, prezentacja wybranych treści oraz wyników zrealizowanego zadania: przydzielonej diagnozy z propozycją ćwiczeń terapeutycznych, zaangażowanie edukacyjne, obserwacja pracy studenta i jego własnej aktywności.

Celem przedmiotu jest wyposażenie studenta w wiedzę, umiejętności i kompetencje w zakresie prowadzenia diagnozy dzieci (uczniów) ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi oraz wdrożenia prawidłowych działań terapeutycznych w obszaru terapii pedagogicznej.

Definicja specjalnych potrzeb edukacyjnych i terapii pedagogicznej.

2. Omówienie celów, zadań, roli terapii pedagogicznej. Rodzaje zajęć prowadzone w ramach terapii pedagogicznej w placówkach oświatowych.

3. Rodzaje niepełnosprawności intelektualnych i ich charakterystyka.

4. Płodowy Zespół Alkoholowy – charakterystyka dzieci z FASd.

5. Charakterystyczne cechy dziecka z afasją i innymi uszkodzeniami mózgu.

6. Cechy dzieci z uszkodzeniami zmysłów, zaburzeniami integracji sensorycznej.

7. Deficyty uwagi, ADHD, dysleksja, dysgrafia, dysortografia, dyskalkulia – charakterystyka dzieci i ich zachowań.

8. Metody diagnozowania dziecka ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi i problemy w postawieniu trafnej diagnozy.

9. Wyrównywanie szans edukacyjnych. Szkoły specjalne i integracyjne a szkoły publiczne.

10. Nauczanie włączające oraz sposoby organizacji pracy z dziećmi ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi.

11. Specjalne potrzeby edukacyjne dzieci zdolnych i ich diagnoza.

12. Prezentacja studium przypadku (diagnoza, plan terapii, przykładowe ćwiczenia opisane w konspekcie).

Literatura podstawowa:

1. Borkowska A., Zrozumieć świat ucznia z zespołem Aspergera, Harmonia, 2010

2. Cytowska B., Winczura B., Dziecko z zaburzeniami w rozwoju, Impuls, Kraków 2006

3. Cytowska B.,Winczura B., Wczesna interwencja i wspomaganie rozwoju małego dziecka, Impuls, Kraków 2014

4. Minczakiewicz E., Jak krok po kroku wprowadzać dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych w świat zabawy i nauki, Impuls, Kraków 2010

Literatura uzupełniająca:

1. Baueris H., Wagenmann C., Pomóż dziecku w nauce przez ćwiczenia ruchowe, JK, Łódź 2007

2. Danielewicz T., Hanter E., Terapia uspokajająca i rozwijająca dla dzieci, Jedność, Kielce 2010

3. Dzionek M., Gmosińska M., Kinezjologia edukacyjna, Impuls, Kraków 2010

4. Notbohm E., 10 rzeczy, o których chciałoby Ci powiedzieć dziecko z autyzmem, Wyd. Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2017

Tomkiewicz-Bętkowska A., ABC pedagoga specjalnego. Razem łatwiej. Nowe doświadczenia, Impuls, Kraków 2015